Opinie: Kinneging te kort door de bocht

Kinneging trekt flink van leer tegen Marianne Thieme (http://weblogs.nrc.nl/verdraaidefeiten/2010/05/thieme-terug-naar-griekse-toestanden/#comments) . Thieme pleit voor het stem geven aan de stemlozen: de sprakeloze dieren en natuur. Zij put daarbij steun uit het beeld van de ekklesia, de Griekse volksvergadering waarin men bijeenkwam om besluiten te nemen gericht op het welzijn van allen. Daarmee zou ze automatisch slavernij goed praten, volgens de kort door de bocht redenerende Kinneging. Blijkbaar is het voor hem moeilijk om het radicale democratie ideaal als inspiratiebron, te onderscheiden van de concrete, historisch gegroeide vorm. Maar, geldt die discrepantie tussen ideaal en werkelijkheid niet ook vandaag de dag? In theorie kunnen alle burgers hun zegje doen, en hebben alle burgers even veel mogelijkheden ter beschikking om hun zegje te doen. Maar in de praktijk werkt het toch anders uit en vallen er nog steeds mensen buiten de boot.
Door inspiratie te putten uit de ekklesia zou Thieme een barbaars systeem omhelzen. Zij is echter niet de enige die de potentie ziet van de Griekse ekklesia. Professor hoogleraar Schüssler Fiorenza, die met haar werk een bijdrage wil leveren aan het tot stand komen van radicale democratie, waarbij iedereen gehoord wordt, bouwt ook voort op het beeld van de ekklesia. Schüssler Fiorenza brengt het beeld van de ekklesia zelfs in een creatieve dynamiek met het basileia visioen van Jezus, waarin allen ingesloten zijn, zonder uitzondering, onder andere in Discipleship of Equals: A Critical Feminist Ekklesia-logy of Liberation (1993).
Hoewel de historische realisatie van democratie een ander beeld te zien geeft, betekent de ekklesia in theorie, dat allen die leven in de polis gelijke burgers zijn, in staat tot deelname aan de regering. Burgers worden in hun deelname aan de ekklesia geacht te spreken met het oog op het nemen van besluiten die gericht zijn op het welzijn van allen. Doorheen de geschiedenis heeft dit ideaalbeeld onderdrukte groepen geïnspireerd tot het openbreken van de feitelijke historisch gegroeide vorm van democratie richting het ideaal. Niet zonder gevolg. Tegenwoordig mogen ook vrouwen en zwarte burgers hun stem uitbrengen, en ja, dat ging bepaald niet zonder strijd.
In mijn dissertatie ‘Ekklesia van leven’ (Zoetermeer, 2000) laat ik zien wat het betekent als je doordenkt op het radicale democratie ideaal, dat zijn wortels heeft in de Griekse ekklesia. Ik bepleit op basis van het ekklesia ideaal om ook dieren en natuur expliciet te vertegenwoordigen in de volksvergadering. Dat zal Kinnegin vast heel gek en decadent vinden. Leonardo Boff, Braziliaans bevrijdingstheoloog, filosoof en schrijver, bekend vanwege zijn actieve steun voor de rechten van de armen en buitengeslotenen, pleit eveneens voor een ecologisch-sociale democratie, die niet alleen mensen accepteert, maar ieder deel van natuur, speciaal de levende natuur beschouwd als deel uit makend van wat vertegenwoordigd dient te worden in de democratie, (Boff, Ecology and Liberation, 1995). Vandana Shiva, de bekende natuurkundige, die strijdt voor de armen in India roept ons eveneens op ons in te zetten voor een democratie van ál het leven. Marianne Thieme bevindt zich dus met Boff en Shiva in goed gezelschap.
Het vergt grote inspanning en moed om te werken aan de realisatie van een radicale democratie, waarin zelfs dieren en natuur een vertegenwoordiging krijgen. Marianne Thieme heeft die moed en het benodigde uithoudingsvermogen. We mogen terecht trots zijn op deze bijzondere vrouw, die met vele anderen zich inspant het radicale democratie ideaal in de praktijk vorm te geven. Dat Kinniging het nog moeilijk vindt dat er mensen zijn die betogen dat ook niet-menselijke natuur een vertegenwoordiging in de ekklesia verdienen, het zij zo. Ook zwarten en vrouwen kregen veel weerstand in hun strijd tegen de historische vorm van democratie op dat moment.
Thieme herinnert ons met haar verwijzing naar de Griekse ekklesia aan een oud, maar nog steeds springlevend ideaal. Ook de huidige politiek kan er lering uit trekken, door zich bewust te worden van het feit dat het niet ieder voor zich zou moeten zijn in het politieke forum, maar dat het zou moeten gaan om het nemen van besluiten gericht op het welzijn voor allen. Door de méést kwetsbaren centraal te stellen in de ekklesia wordt het duidelijkst zichtbaar wat ons te doen staat.

Birgit Verstappen