Vragen over dodelijk slacht­offers onder vogels als gevolg van de bouw van spie­gel­villa's in Bosrijk Eindhoven

Indiendatum: 16 apr. 2021
Antwoorddatum: 11 mei 2021

In Bosrijk, in de Eindhovense wijk Meerhoven, worden mogelijk zogeheten spiegelvilla's gebouwd. Deze woningen zijn helemaal gebouwd met maximaal spiegelende oppervlakken, zodat ze als gebouw opgaan in de omgeving en alleen lucht, bomen en natuur weerspiegelen. Dat klinkt mooi, maar door deze constructie is er een groot risico dat vogels zich doodvliegen tegen de puien van deze villa’s.

In een kort telefoongesprek met de verantwoordelijk architect, heeft deze ons laten weten dat het nu eenmaal niet te vermijden is dat vogels zich doodvliegen tegen glazen gebouwen en dat er geen speciale voorzorgen zijn genomen om dodelijke slachtoffers te voorkomen.

Wij hebben hierover de volgende vragen.

1. Bent u bekend met de voorgenomen bouw van zogenaamde Spiegelvilla's in de wijk Bosrijk te Eindhoven?

Antwoord:
Ja. Via mediaberichten en de door u gestelde vragen zijn wij hiermee bekend.

2. Bent u betrokken geweest bij het ontwerp en de plannen voor de bouw van deze villa's? Zo ja, in welke fase?

Antwoord:
Nee. Wij zijn op bestemmingsplanniveau betrokken geweest bij deze ontwikkeling. De vormgeving van woningen en het materiaalgebruik wordt in het bestemmingsplan echter niet geregeld. Dat is onderdeel van het architectonisch ontwerp dat de gemeente toetst aan de hand van hun beeldkwaliteitsplan en welstandsbeleid. De provincie heeft hierin geen rol of verantwoordelijkheid. Ook vanuit onze rol als bevoegd gezag op grond van de Wet natuurbescherming zijn wij niet betrokken bij het ontwerp en de plannen voor de bouw van deze villa’s. Een eerste toetsing op het onderdeel natuur (zowel soortenbescherming als gebiedsbescherming) maakt onderdeel uit van de gemeentelijke bestemmingsplanprocedure en/of een aanvraag om een omgevingsvergunning. Pas als uit vervolgonderzoek blijkt dat men een ontheffing of vergunning op grond van de Wet natuurbescherming nodig heeft, wordt een aanvraag bij ons ingediend of verzoekt de gemeente ons om een verklaring van bedenkingen(vvgb) af te geven ten behoeve van de door de gemeente te verlenen omgevingsvergunning. Wij hebben geen aanvraag of verzoek om vvgb ontvangen.

3. Bent u het met ons eens dat dit ontwerp met maximaal spiegelende oppervlakken, waardoor de villa's voor dieren niet als gebouw herkenbaar zijn maar juist de indruk wekken van lucht, bomen en natuur, een groot risico vormen voor met name vogels? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Wij zijn niet bekend met de specifieke kenmerken van dit project. Wij kunnen dus geen uitspraken doen over de gevolgen en eventuele risico’s voor dieren ten gevolge van dit project. Spiegelende oppervlakken vormen wel een bekend risico voor vogels, waarop ook Vogelbescherming Nederland wijst.

4. Bent u het met ons eens dat het gebruik van dergelijk grote spiegelende oppervlakken daarmee op gespannen voet staat met de algemene zorgplicht ten opzichte van dieren? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Nee. Vanuit de zorgplicht kunnen maatregelen genomen worden om (dodelijke) verwonding door vogels te voorkomen. Hiervan zijn verschillende voorbeelden. Het gebruik van spiegelende oppervlakken staat daarom niet per definitie op gespannen voet met de zorgplicht.

Bij het realiseren van nutsvoorzieningen zoals hoogspanningslijnen, spoorlijnen en windturbines, worden afwegingen gemaakt om zowel in locatie als in uitvoering slachtoffers onder dieren zoveel mogelijk te voorkomen. Wanneer er geen alternatief is voor een minder gevaarlijke locatie of uitvoering, worden mitigerende maatregelen verplicht gesteld. Bij de realisatie van windturbines wordt een beperkt aantal slachtoffers, ongeveer 10 per turbine per jaar, acceptabel geacht.

Voorafgaand aan de vergunning voor de bouw van windturbines wordt een passende beoordeling gedaan om een ontheffing op de Wet natuurbescherming te krijgen. Voor de realisatie van een hoogspanningsleiding, zoals Zuid-West 380 kV, is een MER gemaakt met ruim aandacht voor het minimaliseren van het aantal draadslachtoffers.

De bouw van spiegelvilla's is geen algemeen belang zonder alternatief, immers een woning kan op talloze manieren worden uitgevoerd. De spiegelende oppervlakken zijn een bewuste keuze van de architect en lijkt daarmee op voorwaardelijke opzet.

5. Is er onderzoek gedaan naar de te verwachten aantallen en soorten vogels die zich zullen doodvliegen tegen deze villa's? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe kunnen wij de prognoses inzien?

Antwoord:
Bij ons is een dergelijk onderzoek voor dit project niet bekend. Zie verder ons antwoord op vraag 2 en 3.

6. Is er op basis van het te verwachten aantal slachtoffers een ontheffing in het kader van de Wet natuurbescherming nodig? Is er een passende beoordeling gedaan? Zo nee, waarom niet? Zo ja, is deze ontheffing verleend?

Antwoord:
Wij zijn niet bekend met de specifieke kenmerken van dit project, noch met eventuele onderzoeken. Zonder onderzoek kunnen wij niet beoordelen of een ontheffing nodig is. Zie ook ons antwoord op vraag 3. Een passende beoordeling is niet van toepassing in deze situatie omdat de woningen niet in de nabijheid van een Natura 2000-gebied gebouwd worden.

7. Is er overleg geweest met de architect over een ontwerp dat tot minder slachtoffers zou leiden, zeker gezien de ruime mogelijkheden voor alternatieven voor de bouw van villa's? Zo nee, waarom niet? Zo ja, wie heeft dit overleg gevoerd en waarom heeft het niet tot een aangepast ontwerp geleid?

Antwoord:
Het is ons niet bekend of een dergelijk overleg met de gemeente heeft plaatsgevonden. Er is geen ontheffingsaanvraag of verzoek om vvgb ingediend, dus wij hebben hierover geen contact gehad. Zie verder ons antwoord op vraag 2.

Het vermijdbaar toepassen van grote spiegelende oppervlakken speelt op meer plaatsen in Brabant. Zo ligt er een ontwerp voor een bezoekerscentrum bij de oorlogsbegraafplaats in Bergen op Zoom waar ook spiegelruiten zijn gepland, zelfs direct grenzend aan het NNB. Op deze locatie kunnen niet alleen vogels maar wellicht ook reeën het slachtoffer worden.

Onderzoek van Vogelbescherming Nederland en de Audubon Society toont aan dat spiegelende oppervlakken een groot risico vormen voor met name vogels. Beide organisaties geven een overzicht van risicofactoren, en in steden als Toronto en Chicago komen vermijdbaar onveilige gebouwen niet in aanmerking voor het predicaat “natuurinclusief”. Vogelbescherming biedt aanbevelingen voor vogelveilig bouwen met speciale aandacht voor grote spiegelruiten.

Brabant streeft naar meervoudig ruimtegebruik en naar meer verwevenheid van natuurwaarden met gebruikswaarden in het buitengebied. Daarbij zal het steeds belangrijker zijn, naar alle belangen te kijken en ook te toetsen op effecten op dieren en natuur.

8. Bent u bereid om het facultatief c.q. vermijdbaar gebruik van grote spiegelende oppervlakken in het buitengebied, en zeker in natuurrijke gebieden, zoveel mogelijk te ontmoedigen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Het voeren van een dergelijk beleid past binnen de bevoegdheid van de gemeente.

9. Bent u bereid gebouwen die onnodig risico opleveren voor in het wild levende dieren niet in aanmerking te laten komen voor predicaat ‘natuurinclusief’? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Wij zijn niet bekend met het toekennen van een predicaat ‘natuurinclusief’.

10. Bent u bereid voor risicovolle locaties, zoals natuurrijke omgeving en groenblauwe waarden, de aanbevelingen van Vogelbescherming op te nemen in de (interim) omgevingsverordening, in het kader van meerwaarde creatie?

Antwoord:
Nee, het opnemen van regels over vormgeving en materiaalgebruik van gebouwen behoort niet tot de bevoegdheid van de provincie. Dat is bij uitstek een bevoegdheid van de gemeente, bijvoorbeeld via welstandsnota’s en beeldkwaliteitsplannen. Gemeenten moeten daarbij uiteraard alle in het geding zijnde aspecten betrekken, waaronder ook effecten voor flora- en fauna.