We hebben geen kern­cen­trales nodig in Brabant; nu niet, nooit

Goedemiddag allemaal en eet smakelijk.

Het had niet veel gescheeld of we hadden meer stappen gezet richting een kerncentrale in Brabant. Hartelijk dank voor de uitnodiging om u te vertellen over de plannen rond energie en kernenergie in de provinciale politiek.

In de tien jaar dat ik nu namens Partij voor de Dieren in de Brabantse Staten zit, is het daar niet veel over gegaan, tot iets meer dan een jaar geleden, toen Forum voor Democratie in de coalitie kwam. In het bestuursakkoord van VVD, FvD, CDA en Lokaal Brabant stond toen:
“De opwekking van kernenergie is welkom. We verkennen ook de mogelijkheden van thorium.”

De VVD was altijd al voorstander van kernenergie. Eerder kreeg dat geen voet aan de grond, in coalities met partijen als de SP. Maar met VVD en Forum als twee grootste partijen, was er genoeg “politiek draagvlak”.

Er werd onderzoek gedaan naar de mogelijke rol van kernenergie in Brabant. Het onderzoek bevestigde niet alleen dat kernenergie niet kan bijdragen aan de klimaatdoelen van 2030, het maakte ook duidelijk dat een energiemix met kernenergie duurder is dan écht duurzame energie.

De nieuwe coalitie heeft, een jaar later, de kernenergieplannen in de koelkast gezet. Ze zeggen dat het geen rol gaat spelen tot 2030, maar ze sluiten het alles behalve uit voor de periode daarna! Reken er maar op dat de VVD en andere rechtse partijen de koelkast dondersgoed weten te vinden, over 10 jaar. Of eerder, als ze hun kans schoon zien. We moeten als burgers en politiek dus op onze hoede blijven.

Het onderzoek dat in opdracht van de provincie Brabant is uitgevoerd gaf dus aan dat kernenergie duurder is. Een groot onderzoek door de Duitse economische denktank DIW maakte in 2019 al duidelijk dat kernenergie nergens op de wereld ooit winstgevend geweest is, en dat ook niet zal worden. Ze leveren per stuk een verlies van vijf miljard euro op, en kunnen dus niet zonder miljarden aan subsidies. Het onderzoek is gebaseerd op alle 674 wereldwijd gebouwde kerncentrales.

Hoe kan het dan dat rechtse partijen, die zich altijd voorstaan op minder overheidsuitgaven, toch zo blijven hangen aan dure kernenergie?

Ten eerste heeft het er mee te maken dat rechtse partijen in de praktijk net zo goed met overheidsgeld strooien. Denk aan de miljarden aan subsidies voor biomassaverbranding en mestfabrieken. En VVD-gedeputeerden delen in de provincie aan de lopende band miljoenensubsidies aan het bedrijfsleven uit, en honderden miljoenen voor meer asfalt, om files te verplaatsen. Dus dat imago dat de VVD een zuinige partij is kunnen we met flinke korrels zout nemen.

Maar inhoudelijk is ook te verklaren waarom rechtse partijen zo aan kernenergie hangen. Vrijwel alle partijen, de rechtse voorop, staren zich blind op een heilig vertrouwen dat eindeloze groei van de economie mogelijk is. Ook al groeit Brabant niet mee, en de aarde ook niet.

De ruimte die we in Brabant hebben wordt daardoor steeds zwaarder belast; het oppervlakte aan bedrijventerreinen blijft alleen maar groeien, nog steeds worden er veehouderijen uitgebreid, en alles wordt omlijst met steeds langere en bredere wegen. En om onze lust naar stroom te voeden wordt een groot netwerk van kolossale 380Kv-masten aangelegd. De provincie wordt steeds verder volgebouwd, en bovendien worden windturbines niet door iedereen met open armen ontvangen. De rechtse partijen gaan mee op die sentimenten tegen schone energiebronnen, en dan met name windenergie.

Kortom, we hebben steeds minder gebruiksruimte over – en de natuur staat al onder hoge druk – maar we gebruiken ook ruimte voor energieopwekking. Windturbines, zonnevelden. Dat is; áls we er vanuit blijven gaan dat oneindige groei reëel is.

In de realiteit zien we dat we alle grenzen al hebben bereikt en hebben overschreden. Denk aan de klimaatcrisis, de stikstofcrisis, maar ook de biodiversiteitscrisis. We hebben nog maar 15% van onze soortenrijkdom over, vergeleken met 100 jaar geleden. Alles is vastgelopen en de problemen zijn bekend. We moeten het roer drastisch omgooien willen we nog een toekomst houden, voor onszelf, onze kinderen en kleinkinderen en alle bewoners op Aarde.

In de Trias Energetica is energiebesparing niet voor niets de eerste stap. Want wat je niet verbruikt, hoef je ook niet op te wekken. Toch krijgt energiebesparing maar weinig aandacht in het beleid en dus ook het provinciale beleid.

Want wat zien we in de praktijk, in de provincie Brabant? De asfalteermachine blijft draaien en er worden honderden miljoenen uitgegeven aan meer en bredere wegen. Als je de klimaatmonitor bekijkt valt ook op dat de kooldioxide-uitstoot (CO₂) door verkeer en vervoer nog steeds alleen maar toeneemt.

We hebben het doel om in 2030, over 8 jaar dus al, 50% CO₂-reductie t.o.v. van 1990 te bereiken. Dus de helft minder. Maar omdat we nu juist nóg meer blijven uitstoten, want er komen steeds meer fossiele auto’s en autokilometers bij, moeten we in de praktijk zelfs bijna 70% reduceren. Dat halen we bij lange na niet.

Maar nog steeds blijft het minderen van autoverkeer een groot taboe voor de VVD, maar eigenlijk alle politieke partijen. De auto heet niet voor niets de heilige koe. Dus een extra groot compliment aan jullie, dat jullie aantonen dat je met de fiets een heel eind komt!

Als we dan even terugkijken naar het energieverbruik voor verkeer, zien we dat er wordt vertrouwd op de omschakeling naar elektrische auto’s. In CO₂-uitstoot scheelt dat natuurlijk wel, maar niet in energieverbruik. Er zijn alsnog heel veel windturbines nodig, en zodra bekend wordt waar ze komen te staan groeit daar ook het verzet ertegen. Dan komt het partijen goed uit om te dromen over kerncentrales als alternatief.

Omschakeling van verbrandingsmotoren naar elektrisch rijden stuit ook nog op het probleem van de transportschaarste op het elektriciteitsnetwerk. We lopen nu al tegen de grenzen aan van wat het netwerk kan verwerken. Duurzame initiatieven kunnen nu al niet aanhaken. Als we dan evenveel, of zelfs nog meer kilometers gaan maken met elektrische auto’s, komt daar een enorme lading elektrisch verkeer bij. Nog een reden om echt in te zetten op minder autokilometers. Zoals de Trias Energetica, die ik net aanhaalde al voorschrijft: éérst zoveel mogelijk besparen, vervolgens omschakelen naar duurzame bronnen.

Door het dogmatisch geloof in oneindige groei – sommige partijen noemen het groene groei – zijn we vaak geneigd om duurzame energie te gebruiken voor meer verbruik, waardoor de besparing teniet wordt gedaan. In de 19^e eeuw stelde de econoom William Stanley Jevons al een energie-efficiëntie paradox vast. We zien dat gebeuren in het energieverbruik en uitstoot van verkeer; want ook ondanks schonere of elektrische motoren is de uitstoot onder de streep toegenomen.

Door dit soort vertragende maatregelen worden problemen al decennialang vooruit geschoven, op rekening van toekomstige generaties. We zien dat ook hier ter plekke; de Amercentrale is overgeschakeld van kolen naar (gedeeltelijk) het verbranden van bomen. Ik hoef niet meer uit te leggen dat verbranding van biomassa wel een ‘makkelijke’ oplossing is, maar geen duurzame en dus geen échte oplossing is.

Voor het stoken van hout is massale boskap en vervuilend transport nodig. Bovendien komen er fijnstof en andere ongezonde stoffen in de lucht. Gelukkig zijn er een paar maanden geleden moties in de Tweede Kamer aangenomen waardoor met de werkelijke uitstoot van houtige biomassa moet worden gerekend. Ook worden er voorlopig geen nieuwe subsidies voor het verbranden van hout verleend, dankzij een aangenomen motie in de Tweede Kamer.

Desalniettemin blijft de bomenkap door gaan, in Nederland en in de wereld. Esther Ouwehand had met Prinsjesdag niet voor niets een hoed op met daarop een gekapte boom en “kappen met kappen”.

Vergelijkbaar is het opwekken van energie door mest te vergisten. Het is greenwashing pur sang. Het proces kost veel energie, en onder de streep levert het niets op. Toch gaan er miljarden euro’s aan subsidie naar toe. Subsidie die is bedoeld voor duurzame energie. Alleen in de provincie Brabant staat er voor meer dan een half miljard euro, dus meer dan 500 miljoen euro, subsidie uit voor mestvergisters.

Dat is niet alleen verspilling van heel veel gemeenschapsgeld, dat direct gestoken had kunnen worden in het opkopen van megastallen, waarmee we de mestproductie en uitstoot van CO₂ en stikstof behoorlijk kunnen verlagen. Mestvergisters houden de intensieve veehouderij nota bene actief in stand. De business case van mestvergisters is afhankelijk van het mestoverschot. Bij de Partij voor de Dieren noemen we elektriciteit van mestvergisters dan ook ‘bruine stroom’. Doordat het zogenaamd elektriciteit oplevert, denkt men de bio-industrie ‘duurzaam’ te kunnen noemen.

Door dit soort greenwashing worden mensen ervan weerhouden hun gedrag ten goede aan te passen. Omdat tegenwoordig alles ‘duurzaam’ is, blijft de consumptie toenemen. Het Jevons-effect.

Die toenemende energievraag kunnen we in een niet-meegroeiende provincie niet blijven leveren door nóg meer windmolens te plaatsen. Eens houdt het op. En dan gaan mensen niet alleen vragen om kernenergie, maar ook vertellen dat we van kolen naar aardgas moeten gaan, omdat gesteld wordt dat het minder vervuilend is, en minder CO₂ oplevert. Maar daarmee draaien we onszelf wederom een rad voor ogen.

Zoals misschien bekent bungelt Nederland binnen Europa onderaan als het gaat om de energietransitie. Wij zijn het vuilste jongetje van de klas. Zo’n 90% van onze energie halen we nog uit fossiele bronnen; gas, olie en steenkool. Het aandeel kernenergie is 1% en 11% van ons energieverbruik komt uit ‘hernieuwbare bron’. De helft van die energie komt uit biomassa, dus het aandeel echt duurzame energie is nog maar zo’n 5%.

Het tempo van terugbrengen van CO2-uitstoot is veel te laag:

We moeten de komende acht jaar ruim vijf keer zo hard onze CO₂-uitstoot reduceren dan we voorgaande 30 jaar hebben gedaan.

Uit angst voor electoraal verlies durven weinig politieke partijen de pijnlijke boodschap te brengen dat we onze leefstijl grondig moeten aanpakken. Electoraal valt dat natuurlijk niet goed, ook bij zogenaamde groene partijen, die het begrip ‘groene groei’ introduceren!

Zo hebben we decennia verspilt aan zoethouders. Daardoor zijn de opgaven nu extra zwaar. We moeten nu stevig doorpakken voordat er nog zwaardere maatregelen in nog minder tijd nodig zijn. We hebben geen tijd meer voor afleidingen als biomassaverbranding, mestvergisting en kernenergie.

U weet het allemaal al: kerncentrales brengen grote onnodige risico’s met zich mee en afval dat honderdduizenden jaren levensgevaarlijk blijft. Ze zijn net zo goed afhankelijk van eindige grondstoffen. En bovendien zijn rampen niet te verzekeren. Alleen de staat kan er voor opdraaien. Kernenergie is daarom geen goed alternatief voor fossiele energiebronnen.

We staan voor een enorme transitie en daarbij moeten we geen miljarden verspillen aan kerncentrales, maar geld investeren in energiebesparende maatregelen.

We moeten toe naar een duurzame inrichting van onze samenleving, met drastisch minder energieverbruik, door woningen en bedrijven te isoleren, door minder spullen te kopen, en te laten bezorgen, door plantaardiger te eten, dichter bij het werk te gaan wonen, door op afstand te werken, en natuurlijk door vaker de auto te laten staan en de fiets te pakken!

Succes met het vervolg van jullie tocht. Laat ze zien dat we geen kerncentrales nodig hebben in Brabant; nu niet, nooit niet.