Vragen (+ aanvul­lende vragen) over de dreiging van met PFAS vervuild baggerslib vanuit Antwerpen naar Nederland

Indiendatum: 27 aug. 2021
Antwoorddatum: 28 sep. 2021

Rond de stad Antwerpen wordt volop gewerkt aan de Oosterweelverbinding, de aanleg van de noordelijke helft van de volledige Ring voor autoverkeer rond Antwerpen. Hiervoor wordt o.m. een tunnel onder de Schelde gebouwd. Grote hoeveelheden baggerslib uit de Schelde worden hiervoor verplaatst naar andere zones in de Schelde, gaande van stroomopwaarts in België, tot aan de Nederlandse grens.

Enkele maanden geleden lekte uit dat er een gigantische vervuiling aanwezig is in de omgeving van het bedrijf 3M in Zwijndrecht bij Antwerpen; 3M is de veroorzaker van deze verontreiniging met PFAS. 3M loosde gedurende tientallen jaren grote hoeveelheden giftige PFOS in de Schelde, waardoor het nog steeds in hoge mate aanwezig is in het Schelde-slib.

Opwoelen van dit slib zal voor extra verspreiding zorgen omdat PFAS zich gemakkelijk en snel verspreiden en, aangezien er ook stortplaatsen voorzien zijn, in de Schelde vlakbij de Nederlandse grens, zal het zich ook gemakkelijk naar Nederland verspreiden.

Wij maken ons ernstige zorgen om de potentiële gezondheidsrisico’s in het zuidwesten van onze provincie, en we roepen de provincie op bezwaar aan te tekenen tegen de omgevingsvergunning voor de stortzones, wat mogelijk is tot en met 2 september. Wij hebben hierover enkele vragen.

1. Is de provincie Noord-Brabant op de hoogte van deze plannen?

Antwoord:
Ja.

2. Is de provincie op de hoogte van de potentiële gezondheidsrisico’s voor de provincie, van de stortingen van het met PFAS vervuilde baggerslib?

Antwoord:
Ja, wij zijn op de hoogte van de mogelijke gezondheidsrisico’s van deze stortingen. De eventuele effecten zijn echter afhankelijk van de concentratie PFAS in het baggerslib, de hoeveelheid PFAS dat uiteindelijk (extra) in het water aanwezig is dat via de Schelde bij Zeeland Nederland binnenkomt en vervolgens de mate van blootstelling hieraan. Bovenstaande aspecten zijn bij ons niet bekend. Gezien het feit dat de Schelde niet door Brabant stroomt achten wij het niet aannemelijk dat er door deze stortingen binnen onze provincie gezondheidsrisico’s optreden.
Vanuit IPO is al herhaaldelijk bij het Rijk aangedrongen op een nieuwe integrale aanpak gevaarlijke stoffen, waarbij het huidige sectorale systeem wordt omgezet naar een integraal systeem waarin de samenhang in de gehele keten (productie, gebruik, be-/verwerking, lozing) wordt overzien, de wetgeving/normen vanuit de verschillende milieucompartimenten op elkaar worden afgestemd en de kennis over stoffen en normering op orde wordt gebracht. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) doet onderzoek naar gezondheidsrisico’s van PFAS in onder andere bodem en oppervlaktewater. Voor de algemene gezondheidsrisico’s van PFAS verwijzen wij u naar de website van de Rijksoverheid.

3. Kunt u een inschatting maken van de gevaren die het storten van het vervuilde slib nabij de Nederlandse grens kan opleveren voor, natuur, milieu en gezondheid in Brabant? Zo ja, wat is de uitkomst van die inschatting? Zo nee, op welke wijze gaat u zich laten voorlichten over deze gevaren? Kunt u ons daarvan op de hoogte stellen?

Antwoord:
zie de beantwoording van 2. Wij zien op dit moment geen aanleiding om verdere vragen te stellen over deze stortingen gezien het feit dat het stroomgebied van de Schelde niet in onze provincie is gelegen.

4. Heeft de provincie bezwaar aangetekend tegen de omgevingsvergunning, of gaat de provincie dat nog doen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Nee. Onze provincie heeft met Vlaanderen en met andere ZuidNederlandse provincies afspraken gemaakt over grensoverschrijdende milieusamenwerking. Volgens deze afspraken wordt onze provincie in de gelegenheid gesteld advies uit te brengen over initiatieven die binnen vijf kilometer (in het kader van het Verdrag van Espoo) en vijftien kilometer (in het kader van het Verdrag van Helsinki) van de provinciegrens plaats zullen vinden en die op het milieu van invloed kunnen zijn. Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan aanvragen om omgevingsvergunning of aan milieueffectrapporten.
In dat kader ontvingen wij op 29 juli 2021 van het Departement Omgeving van Vlaanderen een verzoek om advies ten aanzien van de omgevingsvergunningsaanvraag. Deze aanvraag is door ons beoordeeld. Mede gezien het stroomgebied van de Schelde (niet binnen de grenzen van de provincie Noord-Brabant) zijn geen effecten te verwachten binnen onze provincie vanwege de PFAS in het oppervlaktewater. Ook de overige aspecten zijn beoordeeld en gaven geen aanleiding in rechte tegen deze vergunning op te komen.
In 2018 hebben wij wel gereageerd richting de provincie Antwerpen op de toegezonden aanvraag om vergunning van bvba 3M Belgium. Ondanks dat de Schelde niet binnen onze provincie stroomt, hebben we vragen gesteld over het lozen van gezuiverd afvalwater en het ontbreken van lozingseisen, dit in het kader van het Natura 2000 gebied Westerschelde. De overige milieuaspecten gaven ons geen aanleiding tot het maken van opmerkingen.

5. Wat is de mening van het Rijk over deze stortingen van het met PFAS vervuilde baggerslib?

Antwoord:
Wij zijn niet bekend met de mening van het Rijk wat betreft deze specifieke casus.

6. Bent u bereid om deze kwestie ook nationaal aan te kaarten? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Nee. Wij zien hier geen aanleiding toe. Het stroomgebied van de Schelde ligt niet binnen de grenzen van de provincie Noord-Brabant. Daarnaast hebben wij de aanvraag beoordeeld op overige nadelige effecten in Noord-Brabant en hebben deze niet geconstateerd. Zie verder de beantwoording van vraag 4.

(Op 7 september hebben we onderstaande aanvullende vragen ingediend, n.a.v. nieuwe ontwikkelingen. Hieronder is ook daarvan de beantwoording toegevoegd.)

Op 27 augustus dienden wij schriftelijke vragen over de dreiging van met PFAS vervuild baggerslib vanuit Antwerpen naar Nederland in. Sindsdien zijn er ontwikkelingen geweest waarover wij graag aanvullende vragen stellen.

(Wij stellen het op prijs als de eerdere vragen en deze vragen in één document gezamenlijk beantwoord kunnen worden. In dat kader nummeren we onderstaande vragen verder waar de vorige vragen zijn geëindigd. Indien een gezamenlijke beantwoording niet werkbaar is, is een aparte beantwoording natuurlijk ook prima.)

Volgens de Vlaamse juriste Isabelle Larmuseau zou Nederland, met een beroep op de Belgische grondwet, bij wijze van spreken de hele Antwerpse haven plat kunnen laten leggen. Provinciale Staten van Zeeland tonen zich strijdbaar, en hebben een ultimatum aan Vlaanderen gesteld, met als dreiging dat Zeeland inderdaad naar de Belgische rechter stapt om de omgevingsvergunning van 3M in Zwijndrecht te laten vernietigen. Voorbereidingen hiertoe zijn al in gang gezet. Zeeland heeft ook de hulp van het Rijk gevraagd.

7. Gaat u de vergunningen in Vlaanderen beter, actiever volgen en zo nodig zienswijzen indienen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Nee, we beschikken reeds over goede afspraken met Vlaanderen. De huidige kaders (zie beantwoording van vraag 4) zijn op dit moment toereikend voor een goede afstemming. De gemaakte afspraken worden onzes inziens door alle partijen op een adequate wijze uitgevoerd.

8. Bent u bekend met de ontwikkelingen in Zeeland en heeft u daarover contact met de provincie Zeeland, als buurprovincie? Zo ja, wat is er (globaal) met provincie Zeeland overlegd?

Antwoord:
Ja we zijn bekend met de ontwikkelingen. Er is ambtelijk contact geweest met Zeeland over deze casus. Hierbij is slechts gesproken over de situatie binnen de provincie Zeeland. Er is niet gesproken over mogelijke gezamenlijke acties.

9. Gezien ook Brabantse belangen direct zijn gemoeid met het minimaliseren van vervuiling dat vanuit Vlaanderen naar Brabant stroomt en waait: bent u bereid provincie Zeeland hierin te steunen, bijvoorbeeld in juridische en financiële vorm? Zo ja, wat stelt u hierbij voor? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Nee, dit is op dit moment niet aan de orde. Wij hebben geen verzoek hiertoe ontvangen van de provincie Zeeland. We zijn uiteraard altijd bereid tot collegiale ondersteuning van onze collega-provincies in de vorm van delen van kennis en expertise.

10. Bent u bereid om ook richting het Rijk de handen met provincie Zeeland ineen te slaan, om zo sterker op te kunnen komen voor het gezamenlijke belang van minimalisatie van vervuiling vanuit Vlaanderen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Nee, op dit moment zien wij hier geen aanleiding toe. Ten aanzien van de overleggen die wij voeren met Vlaanderen vindt al nauwe onderlinge interprovinciale afstemming plaats met zowel onze Zeeuwse als onze Limburgse collega’s, zowel op ambtelijk als bestuurlijk niveau.

In eerdere vragen van onze fractie, zowel technische als schriftelijke vragen over veehouderijen net over de Belgische grens, heeft u uitleg gegeven over de werkafspraak met de twee Vlaamse provincies, om elkaar advies te vragen voor de gevallen waarin de provincies het bevoegd gezag zijn, bij nieuwe activiteiten binnen de 15 km van de landgrens voor BRZO-inrichtingen en 5 kilometer voor de overige inrichtingen waarvoor de Vlaamse grensprovincies het bevoegd gezag zijn. U gaf aan dat voor deze afstanden is gekozen omdat er nagenoeg geen milieueffecten zouden zijn die verder reiken dan deze afstanden, met de uitzondering van stikstof.
De 3M-fabriek ligt weliswaar binnen een afstand van 15 km tot de Brabantse grens. Het lijkt er desalniettemin op dat de PFAS-lozingen via de Schelde ook van verder weg naar Zeeland en Brabant zouden kunnen stromen.

11. Bent u het met ons eens dat er wel degelijk milieueffecten kunnen zijn die verder reiken dan maximaal 15 km, ook buiten stikstof om? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Ja, zie ook de beantwoording van vraag 12.

12. Bent u het met ons eens dat de impact van ontwikkelingen leidend moet zijn en niet simpelweg de afstand tot de grens? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Ja, maar ter uitvoering van de internationale verdragen zijn de onder vraag 4 genoemde afstanden vastgesteld op inhoudelijke gronden, met het oog op een efficiënte, adequate en gelijkwaardige uitwisseling van dossiers. Bij verwachte verder reikende grensoverschrijdende gevolgen kunnen dossiers buiten deze afstanden uiteraard ter advisering voorgelegd worden aan de buurprovincies.

13. Indien ‘ja’ op voorgaande vraag: bent u bereid om te kijken naar ontwikkelingen op grotere afstand van de grens dan tot nu toe gebruikelijk? En bent u bereid de werkafspraak met de twee Vlaamse provincies op dit vlak te heroverwegen?

Antwoord:
Nee, heroverweging van de afspraken is hiervoor niet nodig. Zie hiervoor de beantwoording van vraag 12.