Vragen over de op 6 juli 2023 verleende ontheffing voor het plegen van aan verjaging onder­steunend afschot van Knob­bel­zwanen op grond van de Wet natuur­be­scherming

Indiendatum: 3 nov. 2023
Antwoorddatum: 28 nov. 2023

Op 1 november is op een aantal percelen in Noord-Brabant de jacht op Knobbelzwanen geopend. Dit is mogelijk door een op 6 juli 2023 verleende ontheffing voor het plegen van aan verjaging ondersteunend afschot van knobbelzwanen op grond van de Wet natuurbescherming. De ontheffing is verleend door Gedeputeerde Staten. Omdat geen grote aantallen Knobbelzwanen geschoten worden, is geen negatieve invloed op de duurzame staat van instandhouding te verwachten, zo staat te lezen in de beschikking bij de ontheffing. Dit alles heeft bij ons geleid tot de volgende vragen.

1. Wie heeft besloten dat er geen grote aantallen Knobbelzwanen zullen worden gedood?

Antwoord:
Op basis van het door ons goedgekeurde Faunabeheerplan 2023- 2029 van de Faunabeheereenheid, hebben wij aan de Faunabeheereenheid een ontheffing op voorhand verleend voor ondersteunend afschot van knobbelzwanen. De Faunabeheereenheid heeft op basis van de verleende ontheffing vier wildbeheereenheden gemachtigd om gebruik te maken van deze ontheffing. Wij verwachten niet dat er grote aantallen knobbelzwanen worden gedood, omdat het een ontheffing betreft voor verjaging en afschot daarbij enkel ondersteunend is. Dit blijkt ook uit de afschotgegevens die bekend zijn bij de Faunabeheereenheid.

2. Is er een beperking gesteld aan het aantal te doden Knobbelzwanen? Zo nee, waarom niet en hoe wordt de genoemde duurzame staat van instandhouding dan geborgd?

Antwoord:
Nee, er is geen beperkingen gesteld aan het aantal te doden knobbelzwanen. De knobbelzwaan is in Nederland een algemene en talrijke vogel. SOVON geeft aan dat de staat van instandhouding als broedvogel en niet-broedvogel gunstig is (SOVON SVI). Wildbeheereenheden tellen knobbelzwanen in het voorjaar en geven een stijgende lijn weer van het aantal knobbelzwanen.

3. Is in de ontheffing een specificatie of beperking gesteld met betrekking tot het type gewas waarop de knobbelzwanen mogen worden geschoten? Zo ja, welke gewassen zijn dit? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Nee, het type gewas is niet specifiek bepaald in de ontheffing. In het Faunabeheerplan is wel aangegeven dat schades voornamelijk plaatsvinden aan grasland, graszaad, graan en maïs. Schade aan andere gewassen komen nagenoeg niet voor of worden niet gemeld.

4. Indien nee bij de vorige vraag, bent u met ons eens dat het niet specifiek noemen van gewassen een overmaat van afschot van Knobbelzwanen in de hand werkt? Zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Nee, knobbelzwanen foerageren voornamelijk op graslanden, graszaad en graan. Voorheen was het ook mogelijk om een incidentele ontheffing aan te vragen voor andere gewassen. Van deze mogelijkheid werd echter geen gebruik gemaakt. Dit is een indicatie dat het specifiek benoemen van andere gewassen niet leidt tot meer of minder afschot.

In de ontheffing wordt aangegeven dat inzet en afwisseling van preventieve (werende) middelen voor een (tijdelijke) storing van de aanwezige Knobbelzwanen zorgt waardoor zij omliggende percelen zullen verkiezen boven het onderhavige perceel. In de beantwoording van onze schriftelijke vragen over een vorige ontheffing voor het doden van Knobbelzwanen van maart 2020, geeft u aan dat er gewenning aan preventieve middelen is opgetreden bij de knobbelzwanen en dat daarom tot afschot mag worden overgegaan.

5. Bent u met ons eens dat deze twee uitspraken tegenstrijdig zijn en zo nee, waarom niet?

Antwoord:
Nee, u duidt op een mogelijke tegenstrijdigheid in de verleende ontheffing en de beantwoording van uw schriftelijke vragen in 2020 over het doden van knobbelzwanen. (Schriftelijke vragen PvdD maart 2020) Het staat wellicht wat lastig geformuleerd in de ontheffing. Wat bedoeld wordt is dat de effectiviteit van het verstoren van knobbelzwanen toeneemt door het afwisselen van verschillende preventieve maatregelen (de verjaagmethoden). Enkel het gebruik van visuele en akoestische middelen werken een korte periode, maar op termijn treedt gewenning op. Dit kan ervoor zorgen dat de knobbelzwanen terugkeren naar hetzelfde perceel. Afwisselen van preventieve maatregelen, waarvan ondersteunend afschot er een is, verhoogt de effectiviteit van het verjagen en voorkomt gewenning en terugkeer naar hetzelfde perceel.

6. Hebt u voldoende aanwijzing dat de perceeleigenaren de preventieve maatregelen voldoende afwisselen om gewenning te voorkomen? Zo ja, graag een onderbouwing waar dit uit blijkt.

Antwoord:
Ja, de Faunabeheereenheid verstrekt op grond van de voorschriften in de door ons verstrekte ontheffing enkel machtigingen aan grondgebruikers wanneer zij tenminste twee typen preventieve maatregelen toepassen. Waarvan één maatregel zichtbaar in het veld aanwezig moet zijn. Verjaging met ondersteunend afschot wordt ook gezien als een preventieve maatregel. De toezichthouders van de Omgevingsdienst Brabant Noord (ODBN) voeren hierop veldcontroles uit.

7. Hebt u voldoende aanwijzing dat de perceeleigenaren de voorwaarde van twee preventieve maatregelen nog serieus nemen? Zo ja, graag een onderbouwing waar dit uit blijkt. Zo nee, wat gaat u doen om dat te veranderen?

Antwoord:
Ja, grondgebruikers moeten aan de Faunabeheereenheid vooraf aangeven welke twee preventieve maatregelen zij inzetten. Indien een grondgebruiker deze voorwaarde niet naleeft, kan de ODBN bestuursrechtelijk optreden. De ODBN geeft aan dat uit de toezichtcijfers niet blijkt dat de naleving niet serieus genomen wordt.

De ontheffing strekt tot de wildbeheereenheden Land van Altena, De Biesbosch, De Amerkant en Steenbergen e.o.

8. Kunt u duidelijk aan ons aangeven tot hoe ver het ‘en omstreken’ reikt?

Antwoord:
Ja, de ‘en omstreken’ is onderdeel van de naam van wildbeheereenheid ‘Steenbergen e.o.’ Op de website van de Jagersvereniging staat het exacte werkgebied aangeven: Werkgebied WBE

9. Kunnen knobbelzwanen ook gebruik maken van ganzenrustgebieden?

Antwoord:
Ja, hoewel ganzenrustgebieden beleidsmatig bezien zijn aangewezen voor overwinterende ganzen, kunnen knobbelzwanen daar ook verblijven. Wanneer er zowel groepen ganzen als knobbelzwanen aanwezig zijn op een en hetzelfde perceel, mogen de knobbelzwanen niet geschoten worden.

10. Heeft het verjagen met ondersteunend afschot ook verstoring van andere soorten tot gevolg zoals bijvoorbeeld de Wilde of Kleine Zwanen en niet-vrijgestelde ganzensoorten (roodhalsgans, taigarietgans etc.) en eventueel andere soorten die niet verjaagd mogen worden? Zo ja, hoe wordt dat voorkomen en is daar actief toezicht op?)

Antwoord:
Nee, in de ontheffing is opgenomen dat deze niet gebruikt mag worden als er sprake is van gemengde groepen zwanen. Wilde en kleine zwaan zijn strikt beschermd en ook andere vogelsoorten mogen niet gedood worden onder deze ontheffing. Buiten de ontheffing om is verjaging/verstoring van niet-broedende vogels toegestaan wanneer de staat van instandhouding niet in het geding is en hierdoor niet negatief beïnvloed wordt. De roodhalsgans broedt niet in Nederland en de staat van instandhouding is gunstig. De Taigarietgans broedt niet in Nederland maar heeft een ongunstige staat van instandhouding. De ODBN voert veldcontroles uit op het juist gebruik van de ontheffing.