Perspec­tiefnota 2018: Brabant op koers

Voorzitter,

Provinciale Staten hebben het college gevraagd om het economisch model van Kate Raworth te gebruiken bij de perspectiefnota. Dit model kent een sociale basis en een ecologisch plafond en vormt een gesloten systeem, een donut. Het leidt ertoe dat er keuzen gemaakt moeten worden, zoals wanneer economie bedreigend is voor ecologie.

Voorzitter. Brabant kiest er echter voor om een eigen systeem te gebruiken, te hanteren. Het Brabantse model, dat ervan uitgaat dat vervelende keuzen te vermijden zijn wanneer die knelpunten op een andere, innovatieve manier worden benaderd. De perspectiefnota maakt echter geenszins duidelijk dat dit mogelijk is. Zowel aan de sociale als aan de ecologische kant blijven er vragen onbeantwoord.

Voorzitter. En dat is nu net een gemiste kans. Want dat inzicht zou nou heel erg verhelderend zijn voor Provinciale én Gedeputeerde Staten. Wij constateren dan ook dat het Brabants model geen donut is, maar een worstenbroodje. Het worstenbroodje spreekt uit het beleid voor de landbouw, want er zijn niet voldoende economische beperkingen om de sociale waarden en de ecologie te beschermen.

Natuur
De gezondheid van mens en dier is in het geding en de natuur staat meer dan ooit onder druk. Bestaande bedrijven mogen nog steeds worden uitgebreid tot megastallen. Een kwart van de Europese lijst met 49 meest vervuilende runder-, varkens- en kippenboerderijen ontvangt landbouwsubsidie uit Brussel. Soms zelfs tot honderdduizenden euro’s.

Voor de natuur staat ertegenover een programma aan PAS-maatregelen, overigens gebaseerd op de aanname dat luchtwassers voor 100% zouden werken. Er komt echter niet meer natuur, maar alleen opgepoetste natuur. Voor de Brabantse natuuropgave heeft het allemaal weinig zin.

Natuur en landschap worden uitsluitend vanuit een menselijk perspectief beoordeeld, zelfs wanneer wordt gesteld dat Brabant de intrinsieke waarde van natuur en landschap wil beschermen, wordt daar meteen aan gekoppeld dat deze daarmee ten goede moet komen aan de Brabanders. Maar GS, de essentie van intrinsieke waarde is nu juist dat dat los staat van wat mensen ervan vinden en wat mensen eraan hebben. Natuur is een intrinsieke waarde op zichzelf.

De Nederlandse landnatuur en de biodiversiteit laten een voorzichtig herstel zien, maar nog steeds scoort Brabant slechter dan gemiddeld. En nog steeds is de biodiversiteit tientallen procenten lager dan twintig jaar geleden. Met de BrUG en het GOB wordt geprobeerd het tij te keren, maar de uitvoering stagneert of is nooit echt op gang gekomen. Het probleem zit voornamelijk in de mogelijkheden om hectares te verwerven en in de bereidheid van partners om mee te doen met de inrichting. GS hebben eerder al aangegeven dat er op termijn te weinig geld beschikbaar is om alle doelen te realiseren.

Voorzitter. Dan is het zaak aan GS om de inspanning te vergroten. Zeker omdat het een kerntaak is en deels een opdracht van het Rijk. College, concreet, wat gaat u doen om te zorgen dat er voldoende middelen zijn en dat er voldoende plannen zijn om onze doelen op het gebied van natuur te realiseren? U kunt nu het college in de toekomst nog een handvat geven. Wat is uw plan?

Dan bos en bomen. Bij de doelstelling van het klimaatproof maken van Brabant is terecht veel aandacht voor waterlopen. Rivieren en beken krijgen meer ruimte. Helaas is er weinig aandacht voor bomen en bossen. Bomen zijn fantastische buffers. Ze slaan CO2 op, ze houden water vast, ze zorgen voor een betere bodem, ze voorkomen hittestress, ze kunnen ook nog eens dieren een schuilplek geven voor de hete zon. Allemaal voordelen. Daarom heeft het kabinet in het Actieplan Bos en Hout de doelstelling van 100.000 hectare nieuw bos opgenomen. En het initiatief wordt bijvoorbeeld ook ondersteund door Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer.

Maar in het Brabantse landschap wordt steeds meer bos gekapt om uiteenlopende redenen. Boeren kappen productiebos, omdat de subsidie afloopt. Tbo’s verkopen hout als verdienmodel omdat ze niet anders kunnen. Er wordt overgeschakeld op een ander natuurdoeltype, zoals heide of stuifzand. Of we gaan het bos intensiever gebruiken voor recreatie of offeren het op voor wegen of wonen. Voorzitter. Wij pleiten voor een eerherstel voor bossen en bomen en daarom dienen wij een motie in.

Klimaatneutraal en energietransitie
Klimaatneutraal en de energietransitie, waar Brabant inzet op het afbouwen van fossiele brandstoffen tot nul in 2015, steunen wij van harte. Echter, wij zouden dat doel liever naar voren halen. En dat kunnen we als we meer dan ooit inzetten op besparen van energie. Echter, besparing van energie blijft substantieel achter op de planning. Misschien is het niet sexy, maar we halen maar de helft van de doelstelling.

Voorzitter. Wat we nodig hebben is meer isolatie van woningen, meer plantaardig eten en meer producten uit de regio. En niet alles via de handelsroute uit China halen. Immers, naast alle voordelen van energie uit zon en wind tekenen zich nu meer dan ooit de nadelen af. Er is steeds minder plaats en draagvlak voor windmolens, het gebruik van zonnevelden kan tot overbelasting van het net leiden en speculatie met grond is inmiddels al in volle gang. Wat ons betreft allerlei ongewenste neveneffecten.

College, wat gaat u doen op het gebied van energiebesparing om de opgelopen achterstand in te halen en welke middelen heeft u daarvoor beschikbaar of zou u daarvoor beschikbaar willen stellen?

Grijs water
Voorzitter. Als we het over energie hebben kunnen we er eigenlijk niet aan voorbijgaan dat we het ook over water moeten hebben. Er wordt gewerkt aan het loskoppelen van woningen van het aardgasnet en dat vinden wij een prima ontwikkeling als er inderdaad goede alternatieven worden geboden. Hele wijken moeten op de schop en nieuw te bouwen woonwijken worden meteen anders ingericht.

In een vorige bijeenkomst heeft de gedeputeerde al iets gezegd over leidingen waar meerdere leidingen doorheen kunnen worden gevoerd, waaronder bijvoorbeeld warmte. Op dat moment vonden we dat niet een heel goed voorbeeld, maar anderzijds biedt het bijvoorbeeld wel ruimte om een structuur in te richten voor grijs water.

Voorzitter. Tegelijkertijd zijn we ons ervan bewust dat klimaatverandering ook met zich meebrengt dat we anders moeten omgaan met water. Drinkwater is een kostbaar goed, waar we gepast zuinig mee moeten omgaan. We vragen het college dan ook aandacht te besteden aan een aangepast waterbeleid in woonwijken en verzoeken GS om te inventariseren of bij het herinrichten van woonwijken meteen kan worden gekeken naar zogenaamd grijswatersystemen, waarbij regenwater of ander water van minder kwaliteit wordt gebruikt voor laagwaardig gebruik, zoals het doorspoelen van het toilet. Immers, wij hebben zo’n systeem hier al in huis in het provinciehuis. We dienen daarom samen met GroenLinks een motie in.

Cultuur
Kort en krachtig, voorzitter, want we zijn best wel tevreden over het beleid van cultuur van de provincie. De gedeputeerde doet uitstekend werk en heeft ook in de aanloop naar deze nieuwe besteding van middelen goed naar Provinciale Staten geluisterd. En een compliment daarvoor. En de nieuwe middelen zijn ook meer dan welkom. De technische vragen die wij hebben gesteld, gaan onder andere over dans. En daaruit blijkt dat in ieder geval de regelingen openstaan voor dans. En we hopen van harte dat zij die ingang zullen benutten. Voor zover, voorzitter.

MIPP sleutelprojecten
Voor ons ligt ook een besluit over de MIPP, Meerjarige Integrale Planning Projectbijdragen. Daaronder het opnemen van drie sleutelprojecten in de besluitvormingsfase. Voorzitter. We hadden heel graag gezien dat we meer aan de voorkant waren meegenomen met de verschillende sleutelprojecten en de afwegingen die zich daarin hebben afgespeeld, omdat we er nogal wat kanttekeningen bij hebben en het ook heel erg moeilijk vinden om dit nu als besluit meteen mee te nemen.

Schoolpleinen van de toekomst
Voorzitter. Een van de sleutelprojecten is ‘Schoolpleinen van de toekomst’. Een prima idee, de jeugd betrekken bij groen, zodat ze hopelijk levenslange passie voor groen kunnen ontwikkelen. Maar hoe positief we ook zijn over dit plan, toch hebben we daar wat kritische vragen over. Een deel van de bijdragen wordt betaald uit de BrUG en het PMWP en niet uit het Groenfonds, zoals ik in een interruptie eerder betoogde. Dan is het vreemd dat GS kiezen voor groene schoolpleinen, hoe goedbedoeld ook, boven een extra impuls in het natuurnetwerk. Want GS lopen zo het risico dat we aan het einde van de looptijd niet genoeg geld hebben voor onze natuuropgaven.

College, strookt deze allocatie van gelden met de originele doelstelling van die gelden? En gaat u deze allocatie ten koste van het Natuurnetwerk Brabant eventueel in de toekomst corrigeren door een aanspraak te maken op de algemene middelen? Graag een toelichting.

Mozaïek Dommelvallei
Dan het mozaïek Dommelvallei, dat betstaat uit zes zogeheten watermachines. Met het Brabantse watersysteem als integrerende factor moeten deze machines een koppeling tot stand brengen tussen stad, landbouw, recreatie en natuur. En een aantal machines, moeten we toegeven, zien er goed uit. Machine 3 creëert synergie tussen waterbeheer, landschap en recreatie. Machine 5 brengt een robuust watersysteem samen met woongenot en kleinschalige stadslandbouw. En dat is heel bewonderenswaardig.

Een ander deel van de machines lijkt wat ons betreft toch meer op greenwashing van industrie en intensieve landbouw. Collectieve waterzuivering voor industriële landbouwers, zoals machine 4, waardoor mestverwerking op miraculeuze wijze opeens rendabel en daardoor in een keer interessant voor recreatie wordt. En daar hebben we toch een aantal grote vraagtekens bij.

En over waterzuivering gesproken, in het meeste oppervlaktewater in Brabant worden de nitraat- en fosfaatnormen met gemiddeld een factor 2 overschreden. Vraag aan het college. Denkt u dat watermachines, met name deze die ik eerder bedoelde als machine 4, hierin een rol van betekenis kunnen spelen? Machine 2 gaat over duurzame landbouw, maar gaat wel uit van een mestoverschot. In onze ogen is er dan geen sprake van duurzame landbouw.

Het mag duidelijk zijn dat greenwashmachines wat ons betreft achterwege gelaten mogen worden. De problemen van een te grote veestapel los je niet op met watermachines, maar juist door de veestapel te verkleinen.

Beekdalpassage A58
En dan als laatste de robuuste Beekdalpassage A58. Het plan van de robuuste Beekdalpassage A58 is verhoging van de weg, waardoor flora en fauna onder de A58 door zouden moeten passeren. We hebben ons goed geïnformeerd en hebben een sterk vermoeden dat verhoging van de weg tot een grote draagwijdte van het verkeerslawaai leidt en derhalve dieren afschrikt om gebruik te maken van de ecopassage.

Verhoging van de A58 levert slechts zeer geringe terreinwinst op. Zoals op meerdere locaties is gebleken, veroorzaakt de verhoging van een verkeersader meer geluidsoverlast op de gelegen objecten, doordat juist de geluidsgolf zich als een boog gaat verplaatsen. Voor een landgoed als Landgoed Baest betekent dit nog meer verstoring voor de zozeer gewenste rust en stilte. Andere oplossingen, mede aangedragen door de bevolking van de Spoordonk, zijn nog niet voldoende verkend, zoals een onderdoorgang.

Om al deze redenen is het volgens ons meer opportuun om op een later moment een apart besluit te nemen. En daarvoor houd ik het amendement even aan. Maar ik wil wel aan het college vragen: waarom hebben we niet de verschillende varianten naast elkaar vergeleken en kiezen we nu voor een onderzoek alleen naar die weg op poten?

Voorzitter. Ik heb het al gezegd. De overige sleutelprojecten hebben we ook bestudeerd. En we willen meegeven dat we het belangrijk vinden dat we aan de voorkant worden meegenomen in zowel de vraagstelling, de uitwerking en mogelijk een provinciale bijdrage.

College. We gaan u nu wel streng toespreken. We vinden dat u, voordat u met nieuwe sleutelprojecten gaat komen, met de Staten in gesprek moet gaan over nut en noodzaak en over maatschappelijk sociaalecologisch rendement. Laten we daarbij vooral de donut in gedachten houden.

Brabant heet groene gasten welkom
Voorzitter. We hebben het eerder over de donut gehad en in dat licht een motie.

We hebben al vaker aandacht gevraagd voor het contrast tussen onze provinciale beleidsdoelstellingen en wat gesuggereerd wordt in het restaurant. Wij beogen een transitie naar een duurzame landbouw, onder meer een eigen provinciaal rapport en een recent rapport van de Raad voor de Leefomgeving en Infra wijzen expliciet uit dat we voor een duurzame landbouw het gewicht van ons dieet flink moeten verplaatsen van dierlijk naar plantaardig voedsel. Maar als je in ons bedrijfsrestaurant plantaardig wilt eten, kom je niet verder dan een boterham met pindakaas en wat rauwkost, terwijl er ook behoefte is aan een donut.

Met het provinciaal meerjarenprogramma Bijenimpuls voor Brabant en het project Schoon Water zetten we onverminderd voort op het verminderen van gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw. Maar een volwaardig onbespoten maaltijd kun je helaas in het bedrijfsrestaurant niet krijgen.

Voorzitter. Ons advies aan het college: practice what you preach. En daarom dienen wij een motie in om het aanbod te vergroten en de keuzevrijheid voor Statenleden en mensen die het bedrijfsrestaurant bezoeken te vergroten.

Dank u wel.